Jak i po co budować domki i hotele dla owadów?
Czas czytania: 6 minut
Ściślej biorąc – dla owadów zapylających i pożytecznych. Są to najbardziej sumienni, zaangażowani i zupełnie darmowi opiekunowie ogrodów, działek, sadów, parków i łąk. Owady zapylające odpowiadają za zapylanie roślin, które potem wydają plony zjadane przez ludzi, zwierzęta hodowlane przeznaczone na mięso oraz te dzikie, w tym ptaki, które m.in. dzięki pestkom owoców czy nasionom traw mogą przetrwać zimę. Owady pożyteczne są w stanie m.in. niszczyć szkodniki zagrażające plonom, np. żywiąc się ich jajami lub larwami.
Niestety, na skutek ekspansywnego stylu życia ludzi i coraz intensywniejszych zmian klimatycznych populacja owadów spada w zastraszającym tempie. Dość powiedzieć, że wg szacunków Polskiego Związku Pszczelarskiego w naszym kraju samych tylko pszczół miodnych ginie co roku 15-20% populacji. Zważywszy, że całkowita liczba tych owadów liczy ok. 44 miliardów, daje to śmierć aż 105 pszczół na sekundę, każdego dnia – i tylko w Polsce! A bez pszczół, odpowiedzialnych za zapylanie ponad 84% roślin, los ludzi nie będzie wesoły. Mało kto zdaje sobie sprawę, że bez ich pracy nie byłoby nawet bawełny, bez której załamałby się przemysł ubraniowy czy branża opatrunkowa.
Bardzo dużym zagrożeniem dla pszczół są przede wszystkim masowo stosowane środki ochrony roślin oraz uprawy monokulturowe – całe połacie, niekiedy dziesiątki hektarów na których występuje np. tylko rzepak, i to zaledwie przez kilka tygodni w roku na przełomie wiosny i lata. Dlatego tak ważne jest zapewnienie im jak najbardziej zróżnicowanego pożywienia przez cały rok, co wiąże się z ograniczeniem koszenia łąk i trawników oraz wysiewaniem nasion roślin miododajnych dosłownie wszędzie, gdzie jest to możliwe (plakat z roślinami miododajnymi jest dostępny tu: https://zmalujmyrazem.pl/co-lubia-pszczoly). Także w miastach: na klombach, kwietnikach, balkonach a nawet doniczkach na parapetach. Jeśli nie pożywią się na nich pszczoły miodne, skorzystają inne dziko żyjące owady zapylające, wyjątkowo pracowite. Jest wśród nich wiele dzikich pszczołowatych – w Polsce żyje ich ok. 470 gatunków, z których większość to pszczoły samotnice, m.in. murarki, lepiarki czy porobnice. Nie produkują one miodu, ale przez to, że nie gardzą niemal żadnym kwiatem, oblatują ich dużo więcej niż pszczoły miodne, na dłuższe dystanse, przez co ich praca jest dużo bardziej wydajna. Warto tu wspomnieć, że do pszczołowatych i efektywnych zapylaczy należą także… poczciwe trzmiele oraz nielubiane osy i szerszenie. Łącznie z pszczołami miodnymi odpowiadają za zapylenie ponad 90% roślin w Polsce i krajach ościennych! Nie trzeba wielkiej wyobraźni, aby przedstawić sobie, co by nam groziło, gdyby ich zabrakło…
Niestety, specjaliści szacują, że liczba zapylaczy co roku spada o 20–50% znanej nam populacji. Apelują więc o pomaganie im i owadom pożytecznym jak tylko się da, przez cały rok, ponieważ okres jesieni, zimy i wczesnej wiosny jest dla nich wyjątkowo trudny. Jest wtedy zimno, wilgotno, brak słońca i pokarmu. Owady ten okres przesypiają, więc najlepszą ochroną będzie dla nich suchy, ciepły, osłonięty od wiatru, bezpieczny domek. Oczywiście można kupić gotowy – w dowolnym rozmiarze, ale lepiej zbudować własny. To świetny temat na zajęcia z dziećmi. Praca przy budowie jest prosta, relaksująca, uczy współdziałania w grupie i troski o środowisko. I nie wymaga niemal żadnych nakładów finansowych.
Czego potrzeba do budowy domku lub hotelu dla owadów?
Najlepiej zrobić porządki w najbliższym otoczeniu. Przydadzą się:
· stare deski i listewki (koniecznie z drzew liściastych, suche, bez żywicy)
· palety i skrzynki
· gałązki z drzew owocowych
· gliniane doniczki
· cegły dziurawki
· kamienie
· słoma
· szyszki
· bambusowe patyki
· trzcina
· suche liście
· grube gałęzie
· plastry drewna
· druciana siatka o różnych średnicach oczek
· naturalne sznurki
· plastikowe butelki i baniaki
· wiertarka, śrubokręt i śrubki
Najprostszy przepis na domek: trzy deseczki o szer. ok. 10 cm i dł. ok. 30 cm należy zbić, tworząc trójkąt, który wypycha się następnie jednym wybranym materiałem (ew. 2–3) i wiesza na najdłużej nasłonecznionej ścianie budynku.
Każda grupa owadów preferuje określony materiał: puste pędy bambusa, trzciny lub łodygi młodego czarnego bzu (puste w środku) są idealne dla pszczół murarek. Nawiercone grubsze gałęzie lub plastry drewna to ulubione lokum os, w cegłach dziurawkach lub pomiędzy kamykami schowają się dzikie samotne pszczoły porobnice.
Pamiętać należy także o owadach pożytecznych. W szyszkach i suchych liściach świetnie odnajdą się biedronki, w glinianych doniczkach wypełnionych sianem – skorki, a wiązkach słomy lub siana – złotooki. Biedronki – zarówno w postaci dorosłej, jak i larwalne – są w stanie zjeść od 30 do 200 mszyc dziennie; a każdy właściciel ogródka kwiatowego wie dobrze, jak są uciążliwe. Mszycami żywią się także osy; prócz tego lubią też mączliki i gąsienice. Złotooki pochłaniają mszyce, czerwce, miodówki, przędziorki i larwy zwójek. Mając je w ogródku – czy to warzywnym, czy kwiatowym – można znacznie ograniczyć chemię z korzyścią i dla człowieka, i dla owadów!
Najprostszy domek dla owadów można zrobić, wykorzystując pędy bambusa i trzciny – należy tylko pamiętać, aby z jednej strony były zakończone „kolankiem”, czyli naturalnym zgrubiałym segmentem, który zamknie z jednej strony dostęp do rurki. Należy je w kilku miejscach przewiązać naturalnym konopnym sznurkiem i włożyć w korpus plastikowej butelki po napoju – z obciętym dnem i szyjką. Materiały powinny być nieco krótsze od obudowy, aby nie zamakały. Wypełniony korpus należy powiesić w pozycji poziomej pod dachem lub w miejscach zabezpieczonych przed wiatrem.
Jeśli uda się namówić do pomocy w budowaniu domków rodziców, zwłaszcza z talentem do majsterkowania, a placówka dydaktyczna dysponuje odpowiednim miejscem, warto pokusić się o stworzenie większej konstrukcji, z palet albo skrzynek. Najpierw trzeba zrobić „podbudówkę”, układając na podłożu wysypanym piaskiem cegły lub półpustaki. Na nich dopiero kłaść palety albo skrzynki (lub ich różne kombinacje – przykłady na zdjęciach) i wypełniać jak najbardziej różnorodnymi materiałami. Jako dach wystarczą deski, kawałki lekkiej blachy albo dachówki z odzysku.
Pomysł na domek dla owadów wraz z opisem, jakie materiały są najkorzystniejsze dla poszczególnych owadów, jest dostępny w formie plakatu na stronie Lasów Państwowych: https://www.lasy.gov.pl/pl/informacje/infografiki/hotel-dla-owadow/hotel-dla-owadow.pdf
Przykładowe pomysły na domki dla owadów: