Specyfika zajęć korekcyjno-kompensacyjnych

Warto się zastanowić, jaki jest cel takich działań, jakie ćwiczenia są dzieciom na nich proponowane i kto może takie zajęcia prowadzić.

Celem zajęć korekcyjno-kompensacyjnych jest:

• usunięcie przyczyn i objawów trudności w uczeniu się, oczywiście w miarę możliwości;
• eliminowanie niepowodzeń szkolnych;
• zmiany podstawy ucznia wobec trudności w uczeniu się;
• zadbanie o wzrost motywacji do nauki;
• opanowanie umiejętności poprawnego pisania i czytania;
• wyeliminowanie różnorakich błędów popełnianych przez dziecko;
• stymulowanie i usprawnianie funkcji psychomotorycznych;
• wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach uczniów.

Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne prowadzi nauczyciel-terapeuta, który ukończył studia z zakresu terapii pedagogicznej. Najczęściej zalecenia do takich zajęć dostają dzieci z zaburzeniami rozwojowymi, z niepełnosprawnością intelektualną oraz ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się (tj. dysleksja, dysgrafia, dysortografia lub dyskalkulia). Co ważne, również dzieci, u których zdiagnozowano wyjątkowe zdolności mogą być objęte tym wsparciem.

W czasie prowadzonych zajęć konieczne jest pamiętanie o kilku ważnych zasadach:

• indywidualizacja środków i metod oddziaływań – każde dziecko inaczej reaguje na oddziaływania terapeutyczne, które są podejmowane w stosunku do niego. Konieczne jest więc zadbanie o to, aby dzieciom przygotować indywidualny program, z indywidualnie dobranymi metodami dydaktycznymi i wychowawczymi zgodnymi z umiejętnościami i potrzebami dziecka. Warto także zatroszczyć się o to, aby na bieżąco kontrolować przebieg procesu dydaktycznego i udzielać systematycznej pomocy w przezwyciężaniu pojawiających się trudności.
• zasada stopniowania trudności – polega ona na tym, że na początku terapeuta proponuje dziecku zadania łatwe, a potem przechodzi do coraz trudniejszych. Należy jednak pamiętać, że dziecko powinno zawsze opanować wcześniejszy materiał. Obowiązuje tutaj brak reguł czasowych, co oznacza, że każdy uczy się w swoim tempie.
• zasada korekcji zaburzeń – należy pamiętać, że jeśli jakaś funkcja jest głęboko zaburzona, to jej podatność na zmęczenie będzie bardzo duża. Konieczne jest więc zadbanie o to, aby nie doprowadzić do przetrenowania, zniechęcenia i powrotu złych nawyków.
• zasada kompensacji zaburzeń – terapeuta powinien w związku z tym proponować ćwiczenia na zaburzone funkcje w połączeniu z ćwiczeniami na funkcje niezaburzone.
• zasada systematyczności – zajęcia powinny odbywać się przez krótszy czas, ale częściej. Idealnie, gdyby trwały po 20 minut, przez trzy razy w tygodniu, zamiast jednych zajęć sześćdziesięciominutowych. Dzięki krótszym interwałom, nie doprowadza się do zmęczenia układu nerwowego, ale również daje się dziecku możliwość na systematyczne utrwalanie materiału.
• ciągłość oddziaływań psychoterapeutycznych – należy mieć świadomość, że oddziaływania psychoterapeutyczne powinny iść w parze z oddziaływaniami dydaktycznymi i wychowawczymi. Na samym początku powinny być one dominujące, ponieważ chronią młodego człowieka przez negatywnymi skutkami niepowodzeń szkolnych.

Zasady opisane powyżej są najważniejsze. Należy jednak również zwracać uwagę na to, aby podejmowane działania były adekwatne, zgodne z możliwościami dziecka. Ważne jest także stosowanie metody „małych kroków”, doprowadzanie do zakończenia rozpoczętego zadania, uczenie samodzielności oraz dbanie o stosowanie wzmocnień pozytywnych w sytuacji, kiedy dziecko prawidłowo wykona dane zadanie lub podejmie wyzwanie, którego do tej pory nie podejmowało.

Jak powinny przebiegać zajęcia korekcyjno-kompensacyjne, żeby możliwe było osiągnięcie jak najlepszych rezultatów? Poniżej przykładowy schemat tychże:

• część 1: wprowadzenie – terapeuta powinien pracować nad zbudowaniem z dzieckiem/dziećmi kontaktu emocjonalnego
• część 2: merytoryczna – ma ona na celu wykonywanie ćwiczeń związanych z doskonaleniem zaburzonych funkcji oraz z poszerzaniem wiedzy i umiejętności dzieci
• część 3: końcowa – obejmuje ona pozytywne wzmocnienia, budowanie motywacji oraz ćwiczenia uspokajające i rozluźniające

Oczywiście bardzo ważne jest także dobranie odpowiednich ćwiczeń oraz pomocy dydaktycznych. Terapeuta musi zadbać więc o poznanie dziecka, jego głównych trudności oraz możliwości. Niezbędne jest więc wykorzystanie jak najlepszych narzędzi pisarskich lub materiałów do rysowania/malowania. Jeśli dziecko ma trudność z wykonywaniem ćwiczeń grafomotorycznych, to dobrze jest zaproponować mu na samym początku kredki grube lub takie, w których rysik nie będzie się zbyt szybko łamał. Przy słabym napięciu mięśniowym w obrębie obręczy barkowej, świetnie sprawdzają się też pisaki, flamastry, pastele czy kredki świecowe.

Oczywiście, nie tylko praca ręki może być zaburzona. Poniżej propozycje ćwiczeń, które można wykonywać z dzieckiem, a które doskonalą również inne umiejętności:

1) Percepcja wzrokowa:

• wskazywanie i rozróżnianie osób z najbliższego otoczenia;
• przyglądanie się przedmiotom znajdującym się w pobliżu dziecka;
• wyciąganie ręki po wskazany przedmiot;
• trzymanie i przekładanie z ręki do ręki wybranego przedmiotu;
• branie i odkładanie wskazanego przedmiotu w określone miejsce;
• układanie historyjek obrazkowych;
• wskazywanie przedmiotów znanych dziecku (zabawek, przedmiotów codziennego użytku);
• wskazywanie przedmiotów na obrazkach;

2) Percepcja słuchowa:

• co słychać? – dziecko, z zamkniętymi oczami, wsłuchuje się w dźwięki dobiegające z otoczeni i nazywa, co usłyszało;
• co się toczy? – należy przygotować kilka przedmiotów np. piłeczkę (ping pong), klocek, monetę, kamyk. Osoba dorosła demonstruje ćwiczenie, tocząc przedmioty po stole. Dziecko uważnie nasłuchuje, a następnie rozpoznaje, jaki przedmiot się toczy;
• na czym gram?;
• które to zwierzę? który pojazd?;
• co ukryłam w pojemniku?

3) Orientacja przestrzenna:

• ćwiczenia orientacji w schemacie własnego ciała,
• ćwiczenia spostrzegania położenia przedmiotów w przestrzeni,
• ćwiczenia w określaniu położenia przedmiotów względem siebie (góra–dół, prawo–lewo, obok, pod, nad, przy itp.)
• odwzorowywanie kształtów graficznych na polecenie z zastosowaniem pojęć przestrzennych,
• rozwiązywanie labiryntów,
• utrwalanie prawidłowego kierunku rysowania linii pionowych, poziomych oraz okręgów.

Warto także zaproponować dzieciom atrakcyjne zabawy i ćwiczenia, takie jak:

• internetowe gry dydaktyczne lub praca z tablicą multimedialną;
• wspólne przygotowywanie prezentacji multimedialnych na wybrane przez uczniów tematy;
• konkursy ortograficzne, kaligraficzne;
• łamigłówki, rebusy, labirynty, krzyżówki;
• samodzielna praca ze słownikiem ortograficznym;
• tworzenie tekstów/opowiadań z wykorzystaniem podanych przez nauczyciela wyrazów;
• przygotowanie gazetki;
• zadania matematyczne na konkretach – z wykorzystaniem rekwizytów;
• przygotowanie scenek dramowych, które będą doskonaliły pamięć;

• ćwiczenia manualne, np. ozdabianie butelek, tworzenie świeczników, wyszywanie, itp.
• samodzielne wyszukiwanie informacji na wybrany temat;
• praca w zespołach – tworzenie plakatów, włączenie się w organizację eventów;
• praca z wykorzystaniem metody projektów.

Celem tego wszystkiego staje się poprawa funkcjonowania dziecka w sytuacjach szkolnych, ale także zadbanie o to, aby osiągnęło ono sukces. Dzięki temu poprawi się jego motywacja. Warto więc zadbać o to, aby zajęcia korekcyjno-kompensacyjne były ciekawe dla dzieci i odpowiadały ich zainteresowaniom. Dzięki temu wspólnie z dzieckiem możemy się świetnie bawić i miło spędzać czas, a przy okazji wyrównywać braki czy radzić sobie z zaburzeniami.

Justyna Kapuścińska-Kozakiewicz, trenerka grafomotoryki, terapeutka ręki