Wykorzystania nożyczek do usprawniania małej motoryki

Nie da się jednak ukryć, że jest to dość trudna czynność i wymaga ciągłego doskonalenia. Dzieci na samym początku powinny bowiem nauczyć się trzymać nożyczki w odpowiedni sposób. Jak sprawdzić, czy dziecko jest już gotowe do tego typu aktywności? Warto przygotować sobie listę kontrolną i zobaczyć, czy młody człowiek realizuje jej poszczególne elementy[1]:

1) Dziecko powinno trzymać nożyczki w ręce dominującej – konieczne jest więc zweryfikowanie, czy dziecko jest prawo- czy leworęczne. Należy również zadbać o dopasowanie narzędzi do jego stronności – na rynku są dostępne nożyczki dla leworęcznych, więc nie powinno się zmuszać dziecko do korzystania z innych, które nie będą dla niego wygodne;

2) Kciuk powinien być umieszczony w jednym oczku, natomiast palec środkowy w drugim. Palec wskazujący natomiast podpiera dolne oczko;

3) Palce serdeczny i mały są przymknięte i nie powinny się prostować w czasie otwierania i zamykania nożyczek;

4) Ręka niedominująca porusza lub przytrzymuje kartę;

5) Łokieć dominującej ręki znajduje się bardzo blisko ciała;

6) Kciuk w czasie wycinania zawsze powinien się znajdować do góry.

Kolejną kwestią staje się wybór odpowiednich nożyczek. Na rynku można się spotkać z wieloma ich rodzajami. Najczęściej jednak mają one wiele wspólnych cech, a różnią się wielkością, kolorami czy kształtem oczek. Zabawę z nożyczkami można zacząć już w drugim roku życia. Warto wówczas wykorzystać takie, które nie mają żadnych otworów na palce. Do posługiwania się nimi wystarczy tylko opozycja kciuka. Takie nożyczki się wówczas ściska całą dłonią. Dziecko może próbować rozcinać kartki, jeszcze bez większej refleksji. Takie narzędzie będzie oswajało małego człowieka z samą czynnością wycinania oraz będzie doskonaliło umiejętność właściwego ustawienia przedramienia. Zazwyczaj jest tak, że kolejnym krokiem stają się już klasyczne nożyczki. Co jednak w sytuacji, kiedy dziecko mimo ćwiczeń, nadal ma trudności z tym, aby wycinać?

Można mu zaproponować nożyczki bez oczek, z cienką zaokrągloną końcówką. Pozwolą one na opanowanie umiejętności nie tylko właściwego ustawienia kciuka, ale również palca wskazującego. Kolejnym modelem, który może mieć dobry wpływ na rozwój umiejętności z zakresu małej motoryki i grafomotoryki, są nożyczki z jednym oczkiem, dość dużym. Kciuk działa dociskająco, a palec środkowy już jest umieszczony w oczku. Jeśli dziecko będzie dobrze radziło sobie z takim narzędziem, należy mu zaproponować nożyczki bardziej zbliżone do klasycznych, mające dwa oczka – jedno większe, drugie mniejsze. Ciekawym i bardzo przydatnym rozwiązaniem są również nożyczki, które mogą trzymać jednocześnie dwie osoby – nauczyciel lub rodzic i dziecko. Dzięki temu można wiele aktywności wykonywać wspólnie. Dziecko bowiem na początku dość mocno się frustruje, gdy nie radzi sobie z zadaniem lub gdy kartka się zawija czy rozdziera.

Końcowym etapem staje się wykorzystanie nożyczek klasycznych. Można wybrać te wyprodukowane przez firmę BIC Polska. Mają one 16 centymetrów długości i występują w kilku kolorach i wzorach. Mają także miękkie, gumowe uchwyty, dzięki czemu, nawet po dłuższym korzystaniu z nich, nie bolą place. Bardzo komfortowo się z nich korzysta i dzieci chętnie do nich wracają.

Mając już wybrane narzędzie, należy się zastanowić, jakie ćwiczenia będą wskazane do wykonania z dziećmi. Ważne jest, aby wprowadzać w życie zasadę stopniowania trudności. Zaczynamy więc od zadań łatwych i po ich opanowaniu przez dziecko, wprowadzamy coraz trudniejsze. Na początku bawimy się więc nożyczkami na sucho, poruszając nimi w odpowiedni sposób. Następnie, dziecko dostaje paski papieru, które rozcina w dowolny sposób lub w miejscu wcześniej zaznaczonym przez nauczyciela/rodzica. Konieczne jest od pierwszych chwil pracy z nożyczkami, zwracanie uwagi na to, aby dziecko podtrzymywało kartkę ręką niedominującą.

Następny etap to wycinanie po narysowanej linii prostej. Najlepiej narysować ją grubym flamastrem, żeby dziecku było łatwiej. Można także narysować na kartce kilka linii w równej odległości, np. na brązowym papierze. Wtedy wycięte elementy mogą być płotem, który przykleimy do innego rysunku. Równie dobrze sprawdza się przygotowanie torów dla pociągu lub pasów na jezdni.

Kiedy dziecko opanuje wycinanie po prostej linii, nauczyciel wprowadza linie faliste, skośne, łamane. Dziecko wycina więc fale, chmurki oraz góry lub inne, dowolne, ale dość proste wzory. Stopniowo przechodzi się wówczas do figur geometrycznych, w różnych wielościach (małe i duże), z których można układać potem ciekawe kompozycje. Do najbardziej zaawansowanych aktywności należy zaliczyć natomiast wycinanie po śladzie, zwłaszcza ludzkich postaci, zwierząt, kwiatów oraz innych roślin czy przygotowywanie drobnych elementów do składania w większą całość, np. puzzli.

Wycinanie jest więc bardzo skomplikowaną aktywnością, która opiera się na izolacji palców oraz dążeniu kciuka do opozycji. W jej trakcie doskonalona jest koordynacja wzrokowo – ruchowa, precyzja, koncentracja oraz cierpliwość. Dziecko stopniowo uczy się panowania nad swoją ręką dominującą, żeby podążała w wyznaczonym kierunku oraz ręką niedominującą, która ma podtrzymywać kartkę. Wszystko to ma niebagatelny wpływ na rozwój małej motoryki i wpływa na umiejętność właściwego posługiwania się narzędziami pisarskimi.

Warto więc poświecić czas na wybór odpowiednich nożyczek i pracować z dzieckiem nad tym, aby było w stanie się nimi odpowiednio posługiwać!

[1] Bartkiewicz W., Instrukcja obsługi nożyczek, kredek i nakładek, Warszawa 2020, s.87