Zabawy stymulujące rozwój procesów integracji sensorycznej

Uczniowie mogą więc prezentować objawy nadwrażliwości lub podwrażliwości. W tym pierwszym przypadku bodźce, które do nich docierają, są zbyt mocne i intensywne, a co za tym idzie – powodują silny dyskomfort. W tym drugim przypadku dziecko nie rejestruje bodźców z otoczenia. Sprawia wrażenie znudzonego, apatycznego i biernego, chociaż tak naprawdę po prostu bodziec musi być mocny, wyraźny, żeby został zauważony.

W tej sytuacji niezwykle istotne jest to, aby właściwie zdiagnozować trudności dziecka i dobrać takie ćwiczenia i aktywności, aby wspomóc jego rozwój i funkcjonowanie w codziennych sytuacjach. Poniżej kilka przykładów zabawy, które można przeprowadzić z dziećmi zarówno w szkole, jak również w domu:

1) Stymulacja dotykowa:

• Memory dotykowe – do ich przygotowania konieczne jest zaopatrzenie się w ramki do zdjęć i różne rodzaje materiałów. Każdy materiał powinien zostać umieszczony w dwóch ramkach. Zadaniem dziecka na samym początku jest zbadanie materiałów za pomocą zmysłu dotyku, sprawdzenie ich, zdobycie nowych doświadczeń. W dalszej kolejności, zawiązujemy dziecku oczy i prosimy, aby dopasował do siebie materiały bez udziału zmysłu wzroku.
• Zabawy z wykorzystaniem mas plastycznych i substancji brudzących – masy można przygotować wspólnie z dzieckiem. Czasem wystarczy wykorzystać do zabawy piankę do golenia oraz farby, które nakłada się następnie na lustro lub folię bąbelkową. Jeśli dziecku jest trudno wytrzymać z brudnymi rękami, na początku pozwalamy mu na natychmiastowe wytarcie. Staramy się jednak za każdym razem wydłużać czas bez mycia rąk.
• Pudełko sensoryczne – do plastikowego pojemnika wrzucamy różne rzeczy, np. makaron, szyszki, kamienie, klocki oraz ulubione zabawki. Następnie prosimy, aby dziecko wyciągnęło z pojemnika właśnie je.
• Stymulacja termiczna – zabawy z wykorzystaniem ciepłej i zimnej wody. Do tej zabawy niezbędne będą dwie miski oraz zabawki. W jednej misce umieszczamy ciepłą, a w drugiej zimną wodę. Następnie prosimy dziecko, aby wyciągnęło najpierw zabawkę z miski z ciepłą, a następnie z miski z zimną wodą. Można mu również zrobić masaż,  wykorzystując do niego dwie butelki wypełnione wodą: jedną ciepłą, drugą zimną.

2) Stymulacja proprioceptywna (czucie głębokie):

• Spacerowanie po ścieżce sensorycznej – można zakupić gotowe ścieżki sensoryczne lub samodzielnie przygotować je z dziećmi. Wówczas do ich przygotowania potrzebujemy ociekacze na buty oraz różne materiały, które do nich przyklejamy (np. wycieraczka, sztuczna trawa, kamienie, gąbki do mycia naczyń). Następnie prosimy dziecko, aby spacerowało po ścieżce. Warto również, aby opisało, jakie są jego odczucia z tym związane.
• Siłowanie się.
• Przeciąganie liny.
• Zabawy z udawaniem chodu różnych zwierząt, np. skakanie jak żaba, chodzenie jak rak, spacerowanie jak kot lub pies.
• Zabawy z wykorzystaniem dysku sensorycznego.
• Rzucanie piłką rehabilitacyjną.
• Wykorzystanie do zabawy woreczków, z różnym wypełnieniem – dzięki temu dziecko będzie miało możliwości dostrzeżenia różnic w ciężarze poszczególnych materiałów.

3) Stymulacja przedsionkowa (zmysłu równowagi):

• Zabawy na huśtawkach, karuzelach, zjeżdżalniach na placu zabaw.
• Wspinanie się na drabinki.
• Skakanie po materacu i zeskakiwanie z niego.
• Zabawy z wykorzystaniem gumy lub skakanki.
• Przeskakiwanie z miejsca na miejsce.
• Skakanie na dwóch nogach do przodu oraz do tyłu.
• Skakanie lub stanie na jednej nodze.
• Chodzenie stopa za stopą po rozłożonej na podłodze linie.
• Turlanie się po materacu.
• Wykonywanie przewrotów w przód i w tył.

4) Stymulacja słuchowa:

• Wspólne uczenie się i śpiewanie piosenek.
• Recytowanie wierszyków.
• Dzielenie wyrazów na głoski i sylaby, również w określonym rytmie.
• Wysłuchiwanie dźwięków i zgadywanie, co to za dźwięk (np. pojazdy, zwierzęta, instrumenty muzyczne).
• Przygotowywanie instrumentów muzycznych wspólnie z dziećmi – dzieci otrzymują plastikowe pojemniki i różne materiały, które umieszczają w środku. Pojemniki warto również ozdobić, wykorzystując pisaki, kleje, wycinanki. Następnie dzieci mogą pobawić się w orkiestrę.
• Lokalizowanie źródła dźwięku – umieszczamy w pomieszczeniu grającą zabawkę i prosimy dziecko, aby ją znalazło.
• Wsłuchiwanie się w ciszę – dziecko zamyka oczy i nie odzywa się. Wsłuchuje się w „ciszę”. Następnie opowiada, co udało mu się w tej „ciszy” usłyszeć. Jest to świetne ćwiczenie doskonalące uważność.
• Wyznaczanie głoski w nagłosie lub wygłosie.
• Malowanie mandali do muzyki relaksacyjnej.
• Słuchanie audiobooka.

5) Stymulacja wzrokowa:

• Odnajdywanie w pomieszczeniu zabawek, które mają określone cechy, zgodnie z usłyszaną instrukcją.
• Wyszukiwanie różnic i podobieństw na obrazkach.
• Segregowanie przedmiotów według określonych właściwości.
• Zabawy z wykorzystaniem świecących zabawek.
• Zabawy z wykorzystaniem lasera, np. puszczanie kropek na ścianach czy podłodze. Zadaniem dziecka jest dotknięcie miejsca, w którym pojawiła się kropka.

6) Stymulacja węchowo-smakowa:

• Próbowanie warzyw i owoców, wspólne przygotowywanie posiłków, ciast, kanapek.
• Rozpoznawanie zapachów, np. memory zapachowe.
• Przygotowywanie mas, takich jak masa solna, ciecz nienewtonowska lub mas jadalnych, np. burakolina, marchewkolina, ziemniakolina.
• Robienie farb jadalnych – do jogurtów naturalnych dodajemy barwniki lub przyprawy, takie jak pieprz, papryka słodka, kurkuma, curry.

Jak widać, jest bardzo dużo ćwiczeń, które nie są trudne do przeprowadzenia, a mogą wpłynąć bardzo pozytywnie na umiejętności dziecka z odbiorem poszczególnych bodźców. Zabawy te można wykorzystać profilaktycznie. Nie niosą one za sobą negatywnych konsekwencji. Ich systematyczne stosowanie usprawnia koordynację ruchową, poprawia pamięć i koncentrację oraz przyczynia się do lepszego radzenia sobie z emocjami. Czy więc warto? Oczywiście, że warto!

Justyna Kapuścińska-Kozakiewicz, trenerka grafomotoryki